Dinastija Obrenović i pozorište

Biljana Ostojić

Muzej pozorišne umetnosti Srbije

Preporuke Zorica Simović / Miodrag Tomić

Podnaslov izložbe "Između slave i tragedije" opisuje onovnu ideju projekta i predstvlja poveznicu između istorigrafskih događaja i njhove validacije - iz perspektive sadašnjosti. Trajne vrednosti, kojima vreme dodaje bogastvo mogućih tumačenja.

Osnovna ideja projekta "Dinastija Obrenović i pozorište", bila je da se kroz izložbenu postavku, katalog i prateći dokumentarno-igrani film - video prezentacuju, otkriju kompleksne veze između vladarske porodice Obrenović i dramske i pozorišne umetnosti. Integralistička i epistemološka paradigma - koja podrazumeva korišćenje različitih (suprostavljenih) teorijskih izvora iz istoriografije, teatrografije, teatrologije, muzeologije, sociologije, kulturologije - u fokusu je metodološkog pristupa u izradi projekta. Istraživanje je ponudiolo mnogobrojne odgovore, ali i osnovne smernice za pitanja o dijalektičkoj povezanosti vladarske porodice Obrenović (vlasti) i državno-društvenog, te kulturološkog konteksta (u relativno kratkom vremenskom periodu, od 72 godine vladavine). Njihove zasluge i postignuća (knez Miloš i knez Mihailo kao pokrovitelji i osnivači prvih pozorišta u Srbiji XIX veka) "slava" i lična "tragedija", kao trajne inspiracije za umetničke kreacije, prvenstveno za dramu i pozorište u XIX, XX i XXI veku. "Između slave i tragedije" poveznica je koja opisuje ulogu i percepciju dinastije Obrenović kroz dramsku i pozorišnu umetnost. Rezultat koncepcije prikazan je posredno, kroz eksponate izložbene postavke. S jedne strane osnivači i pokrovitelji pozorišta (slava), i kao kontrapunkt njihova tragična sudbina i smrt - tematski su okvir priče /poruke/ koju je izložba pokušala da razotkrije - kao krajnji rezultat, u koju je javnost imala prilike da se uveri.

Projekat - izložba "Dinastija Obrenović i pozorište" predstavlja jednu od mogućih perspektiva i konceptualizacija veza između vladarske porodice Obrenović i dramske i pozorišne umetnosti. U stručnom smislu, podrazumevala je interdisciplinaran pristup i međuinstitucionalnu saradnju - kao važan preduslov za realizaciju projekta. Vladarska sudbina kneza Mihaila III - paradigma je koja ilustruje osnovnu ideju izložbe. Iako mecena Narodnog pozorišta u Beogradu, njegovo ubistvo sprečilo je ostvarenje njegovog velikog sna. Pozorište je ipak izgrađeno i otvoreno, svečanom - prigodnom predstavom "Posmrtna slava kneza Mihaila" Đorđa Maletića. Scena u kojoj knez Mihailo prima ključeve grada beogradskog, prelazi na konju preko pozornice, pozdravljen katarzičnim klicanjem publike, kulminacija je predstave. Knez Mihailo je tako ušao u istoriju kao pokrovitelj pozorišta, i istovremeno tragični dramski junak, na sceni pozorišta čiju izgradnju je pokrenuo. Način njihove vladavine i lični život, kao tema dramske i pozorišne umetnosti, drugi je aspekt izložbe. Važno otkriće za društvenu nauku je - njihova uloga u istoriji, drami, pozorištu zavisila je prevashodno od ideološko-vrednosnog, autorskog pristupa i oblika vladavine u trenutku umetničkog predstavljanja. Istraživanje je pokazalo da ja ta okolnost osnovni razlog nerealizovanja pozorišne predstave po dramskom tekstu, koji bi pružio celovit - bez ideoloških upliva- prikaz njihove vladavine i života. Za pozorište i dramu XIX veka uloga dinastije Obrenović bila je pokroviteljska i mecenarska. Pozorišne predstave izvođene su prigodnim povodima. Dramski tekstovi naručivani su namenski, povodom obeležavanja jubileja: godišnjica početka ustanka, stupanja na presto, venčanja i drugih dinastičkih, porodičnih, svečarsko-slavljeničkih događaja. Kroz žanrovsko bogastvo, u XX i XXI veku - od monodrama, duodrama, kamernih i velikih ansambl predstava, mjuzikla, u institucionalnim pozorištima i neformalnim grupama, pokazuje se neugasli interes za dinsatiju Obrenović. Izložba je mali prilog i svedočanstvo za društvenu i kulturnu istoriju Srbije. Njihova vladarska i lična sudbina još traži odgovore - od istorigrafije do umetnosti.