ICOM SRBIJA NAGRADA 2024
Izložba Istorijskog muzeja Srbije „Čekajući stalnu postavku” ima za cilj da pažljivim izborom najreprezentativnijih predmeta svojoj publici predstavi istoriju srpskog naroda, ali istovremeno i da nagovesti sadržaj buduće stalne postavke.
Čekajući stalnu postavku
Autorke: Dušica Bojić, Slađana Bojković, Tijana Jovanović Češka
ISTORIJSKI MUZEJ SRBIJE, BEOGRAD
U godini obeležavanja 60 godina od osnivanja, Istorijski muzej Srbije predstavio je izložbu „Čekajući stalnu postavku”, kojom je po prvi put obuhvaćena skoro celokupna istorija srpskog naroda i dat nagoveštaj kako će izgledati buduća stalna postavka Istorijskog muzeja. Izložba „Čekajući stalnu postavku” otvorena je u galeriji Istorijskog muzeja Srbije na Trgu Nikole Pašića, a njen koncept osmišljen je tako da daje uvid u zasebne segmente srpske istorije. Svaki segment ilustrovan je najreprezentativnijim predmetima iz fonda Muzeja. Centralna sala posvećena je predmetima od najvećeg kulturnog značaja – insignijama kralja Petra I Karađorđevića: šar, žezlo, kopča za plašt, krunidbeni plašt (od venecijanskog pliša i svile oivičen hermelinom) i kruna, kao jedina sačuvana srpska kruna, izlivena od gvozdene ručke topa vožda Karađorđa. Kruna je izrađena u čuvenoj radionici braće Faliz u Parizu, a po nacrtu profesora Mihaila Valtrovića. Bočne sale posvećene su dinastiji Karađorđević i dinastiji Obrenović, gde su, pored biografija njihovih članova, prikazani i najvredniji predmeti srpskih vladara i njihovih porodica. Ostatak galerijskog prostora posvećen je srednjovekovnom periodu istorije srpskog naroda – od stvaranja prvih srpskih država, preko slavnog perioda države Nemanjića, do pada pod osmansku vlast. Za ovaj deo postavke posebno su izrađene i premijerno predstavljene idealne rekonstrukcije kruna, ručnih krstova, žezla i odeždi srpskih srednjovekovnih vladara i vladarki, izrađenih u cilju osvežavanja kolektivnog sećanja na ovaj period srpske istorije (krune cara Dušana i carice Jelene, kralja Milutina, kraljice Jelene Anžujske, despota Stefana Lazarevića i despota Đurđa Brankovića, odežda Mihaila I Vojisavljevića, kao i Milutina i Dragutina iz perioda detinjstva). Izložba se ciklično obogaćuje novim rekonstrukcijama, kao i predmetima iz muzejskog fonda, čime se obezbeđuje dinamičnost i uvek nova interakcija sa publikom.
Značaj projekta
Izložba „Čekajući stalnu postavku” Istorijskog muzeja Srbije predstavila je pred publiku najreprezentativnije predmete od izuzetnog istorijskog i kulturnog značaja. Međutim, najveći doprinos koji ova postavka donosi leži u rekonstrukcijama kruna, odežde i drugih vladarskih predmeta koje su po prvi put urađene u Istorijskom muzeju Srbije. Posebno treba naglasiti da su sve rekontrukcije na izložbi ručno rađene starim autentičnim tehnikama na osnovu sačuvanih pisanih izvora i fresaka iz srpskih srednjovekovnih manastira (Lesnovo, Manasija, Studenica, Sopoćani), a u konsultacijama sa brojnim relevantnim stručnjacima. Izuzetna važnost izloženih originalnih i rekonstruisanih predmeta ogleda se ne samo u tome što pružaju dragocene podatke o njihovim vlasnicima, predstavljajući tako neprocenjiv izvor za istraživače mnogih naučnih disciplina, već i zbog činjenice da je sačuvan samo mali deo zaostavštine srpskih vladarskih dinastija.
Promotivni spot za izložbu Za potrebe izložbe urađen je promotivni spot u vidu trejlera koji je dao nagoveštaj o izgledu i sadržaju izložbe.
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/823a020d-fbee-4de9-8017-6171d83fce06.mp4
Izrada rekonstrukcija kruna i žezla S obzirom na činjenicu da Muzej ne poseduje mnogo predmeta koji se odnose na srednjovekovnu istoriju Srbije i posebno na pripadnike vladarskih dinastija tog doba, u cilju osvežavanja kolektivnog sećanja na ovaj period Muzej je pokrenuo proces izrade rekonstrukcija kruna, ručnih krstova i žezla, kao i vladarskih ceremonijalnih kostima najznačajnijih srpskih vladara i vladarki. Rađene su po uzoru na freske iz srednjovekovnih srpskih crkava i manastria, kao i sačuvanih pisanih izvora, uz obavezne konsultacije sa eminentnim stručnjacima iz medievistike. Sve rekonstrukcije, koje su izveli majstori filigrana i zlatarstva, ručno su izrađene brojnim starim tehnikama (valjanja, isecanja, kovanja, tordiranja, granulacije, gravure, filigrana, nitovanja, lotovanja, poliranja, pozlate, obrade kamena i fasovanja).
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/video-38f30ae7c201febea7bdcdf693a3e193-V.mp4
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/video-c6bcb0284a1cfbd06ae03ce829596a61-V.mp4
Nabavka predmeta Paralelno sa radom na postavci, Muzej je radio i na uvećanju svog fonda predmetima koji su se konceptualno uklapali u temu izložbe. Nabavljeno je nekoliko izuzetno vrednih predmeta, od kojih izdvajamo: portret mladog kneza Mihaila, rad Dimitrija Avramovića, koji je bio malo poznat u javnosti; pečat velikog župana Stefana Nemanje iz 12. veka; monogram i pečat kraljice Drage Obrenović; bokal sa grbom Kraljevine SHS/Jugoslavije iz 1922; zlatni dinar kralja Milana Obrenovića; slika Kralj Petar na taljigama, rad Miodraga Petrovića; fond Ane Vojke Lunjevice, mlađe sestre kraljice Drage, čije fotografije osvetljavaju porodicu Lunjevica, posebno u vreme posle Majskog prevrata.
Konzervacija predmeta Za potrebe izlaganja na izložbi „Čekajući stalnu postavku”, Muzej je sproveo proces konzervacije i restauracije više predmeta. Posebno se ističu ramovi iz 18. i 19. veka, kojima je vraćen reprezentativni izgled i u kojima su svoje mesto našli vladarski portreti kneza Mihaila i kneginje Julije Obrenović.
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/Ramovi-rekonstrukcija-compress.mp4
Inovativna istraživanja i publikovanje Da bi se potvrdila autentičnost predmeta koji su nabavljani za potrebe izložbe i muzejskog fonda, Muzej je angažovao relevantne stručnjake iz raznih oblasti. Rezultati tih istraživanja objavljeni su u publikacijama namenjenim stručnoj i drugoj javnosti. Štampane su na dva jezika, srpskom i engleskom, a odnose se na malo poznati rad Dimitrija Avramovića, kao i olovni pečat velikog župana Stefana Nemanje. Takođe je u pripremi i publikacija koja se odnosi na srebrninu koja se čuva u zbirkama Muzeja.
Digitalni sadržaji Da bi se publici bliže predstavili tokovi srpske pismenosti, izrađena je interaktivna aplikacija o psaltiru Dimitrija Sinaita. Za to je korišćena specifična tehnologija koja je objedinila senzore za dodir i pokret sa komjuterom i digitalnim drojektorom. Knjiga, izrađena od posebno izdržljivog papira, predstavlja svojevrsno platno na kojoj je prikazuje projekcija. Svaka list papira knjige sadrži specifične senzore i „markere“ koji kompjuteru, tokom „listanja knjige“, signaliziraju prikazivanje određenih delova projekcije. Na taj način, svaka strana prikazuje delove psaltira Dimitrija Sinaita, ali pruža i dodatne informacije o razvoju pisma i pismenosti u srpskom narodu. Tekstovi se mogu čitati na srpskom i engleskom jeziku. Projekcija na svakoj strani u sebi sadrži i skriveni deo, koji aktiviranjem pokreta ili dodira ruke, otkriva dodatni sadržaj ili animaciju, što dodatno podstiče publiku na interaktivnost.
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/INTERAKTIVNA-PROJEKCIJA-PSALTIRA-compress.mp4
Prateći program „Subota u Istorijskom muzeju” Kako bi obogatio izložbu „Čekajući stalnu postavku”, Muzej je osmislio niz pratećih programa, od kojih se posebno ističe „Subota u Istorijskom muzeju”, koncpet redovnih stručnih i tematskih vođenja kroz postavku. Dok su stručna vođenja zamišljena kao vođenje kroz celu izložbu i priču o svim segmentima koje izložba sadrži, istovremeno su tematska vođenja poslužila da se izađe iz okvira prevashodno političke prošlosti Srbije i prikažu socijalne, kulturne i svakodnevne teme iz bogate istorije. Neka od tematskih vođenja su: „Hrana i mi – šta i kako smo nekada jeli”, „Vladarske ideologije srpskog srednjeg veka”, „Rodonačeknici srpskih dinastija”, „Umetnost i politika u srpskom srednjem veku”, „Dinastija Obrenović”, „Dinastija Karađorđević”, „Žene srpskih vladara” i dr.
Radionice za decu Radionice za decu predstavljaju poseban deo pratećeg programa na izložbi „Čekajući stalnu postavku“. Teme kao što su „Detektiv u muzeju”, „Vladarske krune”, „Moj predmet u muzeju”, „Na dvoru kralja Uroša I”, „Reciklirana umetnost”, „Moda u 19. veku”, „Bio jednom jedan” i „Upoznajmo savremenu umetnost” imale su za cilj da najmlađim muzejskim posetiocima daju saznanja o istoriji Srbije, ali i o samom muzeju, muzejskim predmetima i muzejskoj postavci. Treba naglasiti da su održavane i radionice za odrasle posetioce, kao što je radionica „Nakit – zanat i umetnost”, upriličena za posetiteljke povodom Međunarodnog dana žena.
Promocija nematerijalnog nasleđa Muzej je neke od rekonstrukcija kruna srpskih srednjovekovnih vladara imao prilike da prikaže na Međunarodnom festivalu nematerijalne kulturne baštine, održanog u Narodnoj republici Kini. Pomenuti festival održava se svake druge godine sa ciljem promocije očuvanja nematerijalne kulturne baštine i razmene iskustava među učesnicima. Festival podržavaju Ministarstvo kulture i turizma NR Kine, Narodna vlada provincije Sečuan, UNESKO i Kineska nacionalna komisija za UNESKO. Festival obuhvata međunarodne forume, izložbe, takmičenja i performanse, i od osnivanja 2007. godine okupio je više od 4.000 predstavnika iz 465 zemalja i organizacija, 40.000 domaćih predstavnika i više od dvadeset miliona turista i domaćih posetilaca. Slika: Prilog 9 – Krune IMS u Kini
https://imus.org.rs/wp-content/uploads/2024/03/video-f45fd8528e617e41bea5dcd0c521c8be-V.mp4
Naučni skup povodom dvestagodišnjice rođenja kneza Mihaila Jedna od aktivnosti vezanih za izložbu koja je najavila samo njeno otvaranje je međunarodni naučni skup posvećen obeležavanju 200 godina od rođenja kneza Mihaila Obrenovića, koji je organizovan zajedno sa Filozofskim i Pravnim fakultetom u Beogradu.
https://www.facebook.com/istorijskimuzejsrbije/posts/575079868053617